İştirak Nafakası ve Çocuğun Özel İhtiyaçları: Hukuki Değerlendirme
Boşanma kararı sonrasında velayeti kendisine verilmeyen ebeveynin, müşterek çocuğun bakım ve eğitim giderlerine ekonomik gücü oranında katılması yasal bir zorunluluktur. Bu katılım, iştirak nafakası aracılığıyla sağlanır. Ancak standart yaşam giderlerinin ötesinde, çocuğun sahip olduğu özel durumlar nafaka miktarının belirlenmesinde kritik bir rol oynar. Kronik bir hastalık, engellilik durumu veya özel yetenekler gibi faktörler, nafaka miktarının standartın üzerine çıkmasını gerektirebilir. Bu noktada çocuğun özel ihtiyaçları iştirak nafakası değerlendirmesinin temelini oluşturur. Hakkaniyete uygun bir sonuca ulaşmak için bu tür durumların nafaka davaları sürecinde doğru ve eksiksiz bir şekilde belgelenmesi hayati önem taşımaktadır.
İştirak Nafakasının Temel Amacı ve Kapsamı
İştirak nafakasının temel amacı, çocuğun boşanma öncesindeki yaşam standardını boşanma sonrasında da olabildiğince korumaktır. Bu nafaka, çocuğun velayetini alan tarafın şahsına değil, doğrudan çocuğun menfaatlerine yönelik bir ödemedir. Kapsamı ise barınma, beslenme, giyim, sağlık ve eğitim gibi temel ihtiyaçları içerir. Ancak kanun, bu ihtiyaçları sınırlı bir şekilde saymamıştır; çocuğun yaşına, sosyal çevresine ve alıştığı yaşam koşullarına göre bu kapsama farklı giderler de dahil edilebilir. Bu ödemenin hukuki temellerini ve genel çerçevesini daha iyi anlamak için iştirak nafakası (çocuk için nafaka) hakkındaki temel bilgilere göz atmak faydalı olacaktır. Standart giderler bu şekilde belirlenirken, olağan dışı ve sürekli masraf gerektiren durumlar ise özel olarak ele alınır.
Nafaka Miktarını Artıran Özel İhtiyaçlar Nelerdir?
Hâkim, iştirak nafakası miktarını belirlerken çocuğun standart ihtiyaçlarının yanı sıra, sürekli ve ek masraf gerektiren özel durumlarını da göz önünde bulundurmak zorundadır. Bu durumlar, çocuğun yaşıtlarından farklı olarak daha fazla maliyet gerektiren hallerdir. Yargıtay’ın yerleşik içtihatlarına göre nafaka artışına neden olabilecek başlıca özel ihtiyaçlar şunlardır:
- Sağlık Sorunları ve Engellilik: Çocuğun kronik bir hastalığı (diyabet, astım vb.), fiziksel veya zihinsel bir engeli varsa, bu durumun gerektirdiği sürekli ilaç, tedavi, rehabilitasyon, özel bakım ve terapi masrafları nafaka miktarına doğrudan yansıtılır.
- Özel Eğitim ve Gelişim İhtiyaçları: Disleksi, otizm veya dikkat eksikliği gibi durumlar nedeniyle çocuğun özel bir eğitim kurumuna gitmesi, ek dersler alması veya pedagojik destek alması gerekiyorsa, bu giderler standart eğitim masraflarının dışında kabul edilir.
- Psikolojik ve Sosyal Destek: Boşanma sürecinden olumsuz etkilenen veya farklı sebeplerle psikolojik desteğe ihtiyaç duyan çocuğun terapi ve danışmanlık seansları da özel ihtiyaç kapsamında değerlendirilir.
- Özel Yetenekler ve Aktiviteler: Çocuğun bilim, sanat veya spor gibi bir alanda özel bir yeteneği varsa ve bu yeteneğin geliştirilmesi için kurs, malzeme veya özel ders gibi ek masraflar yapılıyorsa, bu durum da nafaka miktarını etkileyebilir.
Özel İhtiyaçların Mahkemede İspatı
Çocuğun özel ihtiyaçları iştirak nafakası artış talebinin temelini oluşturduğundan, bu ihtiyaçların mahkemeye somut ve inandırıcı delillerle sunulması gerekir. Hâkim, soyut iddialara dayanarak nafaka artışına karar vermez. Bu nedenle, velayeti elinde bulunduran ebeveynin talebini desteklemek için kapsamlı bir dosya hazırlaması önemlidir.
Bu süreçte sunulması gereken başlıca deliller şunlardır:
- Sağlık Raporları: Engellilik durumu veya kronik hastalıklar için tam teşekküllü bir hastaneden alınmış güncel sağlık kurulu raporları.
- Fatura ve Makbuzlar: İlaç, tedavi, terapi, özel eğitim ve kurs gibi masraflara ilişkin faturalar, ödeme dekontları ve makbuzlar.
- Uzman Görüşleri: Çocuğun durumuyla ilgili doktor, pedagog, psikolog veya özel eğitim uzmanından alınmış mütalaalar.
- Tanık Beyanları: Çocuğun durumu ve ihtiyaçları hakkında bilgi sahibi olan öğretmen, bakıcı veya aile yakınlarının tanıklıkları.
Bu deliller, talebin haklılığını ve talep edilen nafaka miktarının gerekliliğini ortaya koyarak hâkimin doğru bir karar vermesini sağlar.
Hâkimin Takdir Yetkisi ve Çocuğun Üstün Yararı İlkesi
Tüm deliller sunulduktan sonra nihai kararı verecek olan hâkim, geniş bir takdir yetkisine sahiptir. Mahkeme, sunulan belgeleri ve talepleri değerlendirirken tek ve en önemli ilkeyi gözetir: çocuğun üstün yararı. Bu ilke, çocuğun fiziksel, zihinsel, ahlaki ve sosyal gelişiminin en iyi şekilde sağlanmasını amaçlar. Hâkim, bir yandan çocuğun özel ihtiyaçlarının eksiksiz karşılanmasını hedeflerken, diğer yandan nafaka yükümlüsü ebeveynin mali gücünü de dikkate alarak hakkaniyete uygun bir denge kurmak zorundadır. Amaç, taraflardan birini cezalandırmak değil, çocuğun mevcut ve gelecekteki refahını güvence altına alacak adil bir çözüm bulmaktır.
Soru–Cevap
Soru: Çocuğun özel okul masrafları iştirak nafakasına standart olarak dahil edilir mi?
Cevap: Hayır, standart olarak dahil edilmez. Eğer çocuk evlilik birliği sırasında da özel okula gidiyorsa veya tarafların ekonomik durumu ve sosyal statüsü bunu gerektiriyorsa, mahkeme özel okul masraflarını nafaka hesabına dahil edebilir. Aksi halde, devlet okulu masrafları temel alınır.
Sıkça Sorulan Sorular (S.S.S.)
İştirak nafakası kural olarak çocuk 18 yaşına gelince sona erer. Ancak, çocuk engelli ise ve bu engellilik durumu çalışmasına ve kendi geçimini sağlamasına engel oluyorsa, 18 yaşını doldurmuş olsa bile nafaka ödenmeye devam eder. Bu durumda nafaka, yardım nafakası olarak devam edebilir.
Evet, artırılabilir. Boşanma sırasında öngörülemeyen bir sağlık sorunu veya özel eğitim ihtiyacı sonradan ortaya çıkarsa, velayeti elinde bulunduran taraf her zaman “nafaka artırım davası” açarak mevcut durumun yeniden değerlendirilmesini ve nafakanın yeni ihtiyaçlara göre artırılmasını talep edebilir.
Taraflar bu konuda anlaşırlarsa mümkündür. Ancak yasal olarak nafaka, velayeti elinde bulunduran ebeveyne ödenir ve bu ebeveyn çocuğun tüm masraflarını yönetir. Masrafların doğrudan karşılanması, ileride “nafakamı ödemedim” gibi hukuki ihtilaflara yol açabileceğinden, ödemelerin banka kanalıyla ve “iştirak nafakası” açıklamasıyla yapılması en doğru yöntemdir.
Sonuç
Sonuç olarak, çocuğun özel ihtiyaçları iştirak nafakası miktarının belirlenmesinde en temel ve öncelikli unsurdur. Standart yaşam giderlerinin ötesine geçen her türlü sağlık, eğitim ve gelişim masrafı, “çocuğun üstün yararı” ilkesi gereğince nafaka hesabına dahil edilmelidir. Bu sürecin adil ve hakkaniyete uygun yürütülebilmesi, özel durumların doğru delillerle mahkemeye sunulmasına bağlıdır. Bu nedenle, konunun tüm detaylarını ve yasal gerekliliklerini bilmek, hak kaybı yaşanmasını önleyecektir. Süreç hakkında genel bir çerçeve çizmek için nafaka türleri ve genel şartları hakkında bilgi sahibi olmak da önemlidir.
İletişim
İştirak nafakası ve çocuğunuzun özel ihtiyaçları konusundaki hukuki süreçlerde haklarınızı en doğru şekilde korumak için deneyimli ekibimizle yanınızdayız. Avukat Tülin Babaoğlan Yılmaz’dan profesyonel hukuki danışmanlık ve dava takibi için bizimle iletişime geçebilirsiniz.
Adres: Maidan İş ve Yaşam Merkezi C-112, Eskişehir Yolu Bilkent Kavşağı No: 4, Çankaya / Ankara, 06800
Telefon: 0546 646 70 14
WhatsApp: https://wa.me/905466467014