Çalışmayan Eşin Boşanma Davasındaki Hakları ve Talepleri
Evlilik birliği içerisinde, eşlerden birinin evin ve çocukların bakımıyla ilgilenirken diğer eşin ailenin geçimini sağlaması, Türk toplumunda sıkça rastlanan bir aile modelidir. Ancak bu durum, bir boşanma söz konusu olduğunda, evlilik süresince gelir getiren bir işte çalışmamış olan eş için ciddi ekonomik belirsizlikler yaratabilir. “Boşanırsak ne yaparım?” endişesi taşıyan birçok ev hanımı veya çalışmayan eş, yasal haklarının tam olarak farkında değildir. Peki, çalışmayan eş neler talep edebilir? Türk Medeni Kanunu, evlilik birliğine emeğiyle katkıda bulunan ancak düzenli bir geliri olmayan eşi koruyan önemli düzenlemeler içermektedir. Bu haklar, genel nafaka davaları ve boşanmada mal paylaşımı süreçlerinin temelini oluşturur. Bu yazıda, çalışmayan bir eşin boşanma davasında talep edebileceği temel mali hakları detaylı bir şekilde ele alacağız.
1. Dava Süresince Tedbir Nafakası
Boşanma davası açıldığında, davanın sonuçlanması aylar, hatta yıllar sürebilir. Bu uzun süreçte çalışmayan eşin ve çocukların mağdur olmaması için hakim, dava başlar başlamaz geçici bir nafaka bağlanmasına karar verebilir. Buna “tedbir nafakası” denir. Tedbir nafakasına hükmedilirken tarafların kusur durumuna bakılmaz; sadece ihtiyaç sahibi olmak yeterlidir. Bu, dava sonuçlanana kadar çalışmayan eşin temel geçimini sağlamasına olanak tanır. Genel olarak boşanma durumunda nafaka alınıp alınamayacağı sorusu, ilk olarak tedbir nafakası ile cevap bulur.
2. Yoksulluk Nafakası (Boşanma Sonrası İçin)
Çalışmayan bir eşin en temel ve en önemli hakkı yoksulluk nafakasıdır. Bu nafaka, boşanma yüzünden yoksulluğa düşecek olan ve boşanmada diğer taraftan daha ağır kusurlu olmayan eşe, diğer eşin mali gücü oranında ödenir. Bu haktan yararlanabilmek için kişinin boşanma nedeniyle yoksulluğa düşeceğini ve boşanmada ağır kusurlu olmadığını ispatlaması gerekir. Yoksulluk nafakası alabilmenin şartları, davanın en önemli unsurlarından biridir. Sadece “çalışmıyor olmak” tek başına yeterli değildir; yoksulluğa düşme tehlikesi somut olarak ortaya konulmalıdır.
3. Maddi ve Manevi Tazminat
Boşanma sürecinde, çalışmayan eşin talep edebileceği bir diğer önemli hak da tazminattır. Tazminat, nafaka gibi bir geçim desteği değil, boşanma nedeniyle uğranılan zararın bir karşılığıdır.
- Maddi Tazminat: Boşanmaya neden olan olaylarda kusursuz veya daha az kusurlu olan tarafın, bu evliliğin sona ermesiyle mevcut veya beklenen menfaatlerinin zedelenmesi durumunda talep edilebilir. Örneğin, eşinin desteğiyle yaşamaya alışmış bir ev hanımının bu desteği kaybetmesi maddi bir zarar olarak kabul edilebilir.
- Manevi Tazminat: Boşanmaya neden olan olaylar yüzünden kişilik hakları saldırıya uğrayan taraf (örneğin aldatılan, şiddet gören, hakarete uğrayan eş) manevi tazminat talep edebilir. Bu tazminat, yaşanan üzüntü ve acının bir nebze de olsa hafifletilmesini amaçlar.
4. Velayet ve İştirak Nafakası (Çocuklar İçin)
Çalışmayan eşin talepleri sadece kendisiyle sınırlı değildir. Eğer evlilikten müşterek çocuklar varsa, onların hakları da en önemli önceliktir. Genellikle evlilik süresince çocukların bakımıyla birincil olarak ilgilenen çalışmayan eş, boşanma davasında çocukların velayetini talep etme hakkına sahiptir. Mahkeme, çocuğun üstün yararını gözeterek velayet kararını verir. Velayeti alan taraf, diğer eşten çocuklar adına “iştirak nafakası” talep eder. Bu nafaka, çocuğun bakım, eğitim, sağlık ve diğer tüm giderlerine, velayeti almayan ebeveynin mali gücü oranında katılması amacıyla ödenir ve eşlerin kusur durumundan tamamen bağımsızdır.
5. Mal Rejiminin Tasfiyesi (Katılma Alacağı)
Çalışmayan eş neler talep edebilir sorusunun en önemli cevaplarından biri de mal paylaşımıdır. 2002 yılından sonra kurulan evliliklerde yasal mal rejimi olan “edinilmiş mallara katılma rejimi” uygulanır. Bu rejime göre, evlilik birliği içinde, eşlerin çalışarak elde ettiği tüm mal varlığı (maaş, prim, satın alınan ev, araba, bankadaki para vb.) “edinilmiş mal” sayılır. Ev hanımı olan veya çalışmayan eşin, ev işlerini yaparak, çocuklara bakarak evlilik birliğine sunduğu emek, diğer eşin mal edinmesine yaptığı bir katkı olarak kabul edilir. Bu nedenle, boşanma durumunda, diğer eşin evlilik süresince edindiği malların değerinin yarısı üzerinde hak sahibi olur. Buna “katılma alacağı” denir.
6. Aile Konutunun Özgülenmesi
Çalışmayan ve özellikle çocukların velayetini alan eş için en büyük endişelerden biri de boşanma sonrası nerede yaşayacağıdır. Kanun, bu durumu da güvence altına almıştır. Hak sahibi eş, mahkemeden “aile konutunun özgülenmesini” talep edebilir. Bu, boşanma sonrasında, mülkiyeti diğer eşe ait olsa bile, aile konutu olan evde oturmaya devam etme hakkı demektir. Hakim, özellikle çocukların düzeninin bozulmaması için, belirli bir süreyle (bazen evin mülkiyetinin devri şeklinde de olabilir) evin velayeti alan eş tarafından kullanılmasına karar verebilir. Bu, çalışmayan eş için çok önemli bir güvencedir.
Soru–Cevap
Soru: Çalışmayan bir eş boşanmada hangi temel mali hakları talep edebilir?
Cevap: Çalışmayan bir eş, boşanma davasında temel olarak dört önemli mali hak talep edebilir: Dava süresince geçimini sağlamak için tedbir nafakası, boşanma sonrası için yoksulluk nafakası, boşanmadaki kusura bağlı olarak maddi ve manevi tazminat ve evlilik birliği içinde edinilen malların yarısı üzerinde hak iddia etmesini sağlayan katılma alacağı (mal paylaşımı).
Sıkça Sorulan Sorular (S.S.S.)
Üzerinize kayıtlı bir ev olması, tek başına yoksulluk nafakası almanızı engellemez. Eğer bu evden kira geliri gibi düzenli bir geliriniz yoksa ve sadece oturduğunuz ev ise, mahkeme yine de geçiminizi sağlayacak başka bir geliriniz olmadığına kanaat getirerek yoksulluk nafakasına hükmedebilir.
Alabilirsiniz. “Edinilmiş mallara katılma rejimi”nde malların kimin üzerine kayıtlı olduğunun bir önemi yoktur. Önemli olan, o malın evlilik birliği içinde, bir eşin çalışması karşılığında edinilmiş olmasıdır. Bu durumda, o malların değerinin yarısı üzerinde katılma alacağı hakkınız devam eder.
Evet, anlaşmalı boşanma protokolünde taraflar nafaka, tazminat ve mal paylaşımı konularında karşılıklı olarak anlaşarak bu haklarından kısmen veya tamamen feragat edebilirler. Bu nedenle, protokolü imzalamadan önce bir avukata danışmak hayati önem taşır.
Sonuç
Sonuç olarak, evlilik süresince çalışmamış olmak, bir eşi boşanma sürecinde mali olarak savunmasız bırakmaz. Kanunlarımız, ev hanımının veya çalışmayan eşin evlilik birliğine sunduğu emeği değerli kabul eder ve onu nafaka, tazminat, mal paylaşımı ve hatta aile konutunda oturma hakkı gibi önemli haklarla korur. Çalışmayan eş neler talep edebilir sorusunun cevabı, kişinin yasal haklarını bilmesi ve bu hakları doğru bir şekilde talep etmesinde gizlidir. Bu süreçte, tüm nafaka türleri ve genel koşulları hakkında bilgi sahibi olmak ve profesyonel bir hukuki destek almak, hak kaybı yaşamanızı önleyecektir.
İletişim
Boşanma sürecinde çalışmayan eşin hakları ve talep edebileceğiniz tüm mali konular hakkında detaylı bilgi ve hukuki destek için deneyimli ekibimizle yanınızdayız. Avukat Tülin Babaoğlan Yılmaz’dan profesyonel hukuki danışmanlık ve dava takibi için bizimle iletişime geçebilirsiniz.
Adres: Maidan İş ve Yaşam Merkezi C-112, Eskişehir Yolu Bilkent Kavşağı No: 4, Çankaya / Ankara, 06800
Telefon: 0546 646 70 14
WhatsApp: https://wa.me/905466467014