Nafaka Yükümlülüğünün Sona Erdiği Haller ve Erkeğin Ödeme Sorumluluğu
Boşanma davalarında nafaka, genellikle kadının mali olarak korunması amacıyla gündeme gelse de, bu yükümlülük her koşulda ve süresiz olarak erkeğin üzerinde kalmaz. Kanun koyucu, nafaka alacaklısını koruduğu gibi, nafaka borçlusunu da haksız ve süresiz bir yükümlülük altında bırakmamak için belirli sınırlar çizmiştir. Toplumda nafakanın ömür boyu süreceği gibi yaygın bir kanı olsa da, hukuki gerçeklik çok daha farklıdır. Peki, erkek hangi durumlarda nafaka ödemez? Bu sorunun cevabı, nafakanın türüne, nafaka alan eşin durumundaki değişikliklere ve boşanmadaki kusur oranlarına göre değişiklik gösterir. Bu durumlar, genel nafaka davaları ve yükümlülükler çerçevesinde net bir şekilde belirlenmiştir. Bu yazıda, erkeğin yoksulluk nafakası ödeme sorumluluğunu ortadan kaldıran yasal sebepleri detaylı bir şekilde ele alacağız.
Nafaka Sorumluluğunu Etkileyen İki Temel Prensip
Erkeğin nafaka ödeme yükümlülüğünü değerlendirirken mahkemenin dikkate aldığı iki temel prensip vardır: kusur ve ihtiyaç.
- Kusur Prensibi: Yoksulluk nafakası talep eden eşin, boşanmaya neden olan olaylarda diğer eşten daha ağır kusurlu olmaması gerekir. Eğer kadın, boşanmada ağır kusurlu taraf ise, erkek yoksulluk nafakası ödemekle yükümlü tutulamaz.
- İhtiyaç Prensibi: Nafakanın temel amacı, boşanma nedeniyle yoksulluğa düşen tarafı korumaktır. Eğer nafaka alan kadının yoksulluk durumu ortadan kalkarsa, erkeğin de nafaka ödeme yükümlülüğü sona erer.
Bu iki temel prensip, nafakanın kaldırılması veya en başından hiç bağlanmaması için açılacak davaların temelini oluşturur.
Kadının Ağır Kusurlu Olması Durumu
Yoksulluk nafakası bağlanabilmesi için en temel şartlardan biri, talep eden tarafın boşanmada daha ağır kusurlu olmamasıdır. Eğer boşanma davasında kadının ağır kusurlu olduğu (örneğin zina yaptığı, eşine hayata kast girişiminde bulunduğu, pek kötü veya onur kırıcı davranışta bulunduğu) ispatlanırsa, boşanma sonrası yoksulluğa düşecek olsa bile yoksulluk nafakası alamaz. Bu durumda erkek hangi durumlarda nafaka ödemez sorusunun ilk ve en net cevabı, kadının ağır kusurlu olmasıdır. Benzer şekilde, evi terk etme gibi kusur durumları da, eğer haksız bir sebebe dayanıyorsa, kadını kusurlu duruma düşürebilir ve nafaka hakkını etkileyebilir.
Nafaka Alan Kadının Yeniden Evlenmesi
Bu, yoksulluk nafakasını otomatik olarak sona erdiren en kesin durumdur. Medeni Kanun’un 176. maddesi uyarınca, nafaka alan tarafın yeniden evlenmesi halinde yoksulluk nafakası kendiliğinden kalkar. Nafaka borçlusunun bu durumda ayrıca bir dava açmasına gerek yoktur; evlilik cüzdanı gibi resmi bir belge ile icra dairesine başvurarak veya mahkemeye bilgi vererek ödemeleri durdurabilir. Bu kuralın mantığı, yeniden evlenen kişinin geçiminin artık yeni eşi tarafından sağlanacağı varsayımına dayanır.
Fiilen Evli Gibi Başka Biriyle Yaşama
Nafaka alan kadının resmi bir nikah olmaksızın, başka bir kişiyle fiilen evliymiş gibi sürekli ve düzenli bir birliktelik yaşaması da nafakanın kaldırılması için önemli bir sebeptir. Bu durumu ispat etmek, yeniden evlenmeyi ispat etmekten daha zordur. Genellikle tanık beyanları, sosyal medya paylaşımları, komşu ifadeleri gibi delillerle kanıtlanmaya çalışılır. Mahkeme, bu birlikteliğin gelip geçici bir ilişki değil, evlilik hayatına benzer kararlı bir birliktelik olduğuna kanaat getirirse, nafakanın kaldırılmasına karar verir.
Yoksulluk Durumunun Ortadan Kalkması
Nafakanın temel amacı olan nafaka ihtiyacının ortadan kalkması, yükümlülüğü sona erdiren bir diğer önemli haldir. Nafaka alan kadının mali durumunda, onu yoksulluktan kurtaracak düzeyde bir iyileşme olması durumunda, erkek “nafakanın kaldırılması” davası açabilir. Bu duruma örnek olarak şunlar gösterilebilir:
- Nafaka alanın iyi maaşlı bir işe girmesi.
- Kendisine önemli bir miras kalması veya büyük bir ikramiye kazanması.
- Kurduğu yeni işten düzenli ve yeterli bir gelir elde etmeye başlaması.
İştirak Nafakası (Çocuk Nafakası) Yükümlülüğü Devam Eder mi?
Burada dikkat edilmesi gereken çok önemli bir ayrım vardır: Yukarıda sayılan tüm bu durumlar, sadece eş için ödenen yoksulluk nafakasını sona erdirir. Müşterek çocuklar için ödenen iştirak nafakası ise tamamen farklı kurallara tabidir. Nafaka alan annenin yeniden evlenmesi, zengin olması veya kusurlu olması, babanın çocuklar için ödediği iştirak nafakası yükümlülüğünü ortadan kaldırmaz. İştirak nafakası, çocuğun üstün yararı ilkesine dayanır ve sadece çocuğun ergin olması (18 yaşını doldurması, üniversite eğitimi devam ediyorsa eğitim hayatının bitmesi) veya evlenmesi gibi çocuğun şahsına bağlı durumlarda sona erer.
Nafakanın Kaldırılması Davası Nasıl Açılır?
Yeniden evlenme durumu dışında, nafakanın kaldırılmasını gerektiren diğer haller (fiilen evli gibi yaşama, yoksulluğun ortadan kalkması vb.) kendiliğinden sonuç doğurmaz. Nafaka borçlusu erkeğin, bu iddialarını kanıtlamak için Aile Mahkemesi’nde “Nafakanın Kaldırılması Davası” açması zorunludur. Bu davada davacı, nafakanın kaldırılmasını gerektiren yeni durumun ortaya çıktığını somut delillerle ispat etmekle yükümlüdür. Örneğin, eski eşin yeni bir işe girdiğini SGK kayıtları ile, fiilen evli gibi yaşadığını tanık beyanları ve fotoğraflarla kanıtlamaya çalışır. Mahkeme, sunulan delilleri inceleyerek talebin haklı olup olmadığına karar verir. Dava lehe sonuçlanana kadar mevcut nafaka borcunu ödemeye devam etmek yasal bir zorunluluktur.
Soru–Cevap
Soru: Erkek hangi temel durumlarda yoksulluk nafakası ödemekten kurtulur?
Cevap: Erkek temel olarak üç durumda yoksulluk nafakası ödemez veya ödemeyi sonlandırabilir: 1) Boşanmada kadının daha ağır kusurlu olduğunun ispatlanması durumunda en başından nafaka bağlanmaz. 2) Nafaka alan kadının yeniden evlenmesi veya fiilen evli gibi başka biriyle yaşaması durumunda nafaka kesilir. 3) Nafaka alan kadının yoksulluk durumunun ortadan kalkması (örneğin iyi bir işe girmesi) durumunda dava yoluyla nafaka kaldırılır.
Sıkça Sorulan Sorular (S.S.S.)
Hayır, tek taraflı olarak kesemezsiniz. Asgari ücretle çalışmaya başlamak, yoksulluk durumunun tamamen ortadan kalktığı anlamına gelmeyebilir. Bu durumda, “nafakanın kaldırılması” veya en azından “nafakanın azaltılması” için mahkemeye dava açmanız gerekir. Hakim, yeni durumu değerlendirerek bir karar verecektir.
Genellikle, yeniden evlenme tarihinden sonra “bilmeden” ödemeye devam ettiğiniz nafakaların iadesi için “sebepsiz zenginleşme” davası açma hakkınız bulunur. Ancak bu durum her somut olaya göre ayrıca değerlendirilmelidir.
Evet. Anlaşmalı boşanma protokolünde nafaka ödemeyi kabul etmiş olsanız dahi, kanunda belirtilen nafakanın kaldırılması şartları (yeniden evlenme, yoksulluğun ortadan kalkması vb.) ortaya çıktığında, her zaman “nafakanın kaldırılması” davası açma hakkınız vardır.
Sonuç
Sonuç olarak, yoksulluk nafakası yükümlülüğü mutlak ve sonsuz bir sorumluluk değildir. Kanun, belirli koşulların oluşması halinde nafaka borçlusunu da koruyan mekanizmalar öngörmüştür. Erkek hangi durumlarda nafaka ödemez sorusunun cevabı, temel olarak kadının boşanmadaki kusuruna ve boşanma sonrası yaşamındaki değişikliklere bağlıdır. Bu haklardan yararlanabilmek için doğru zamanda, doğru delillerle yasal süreci başlatmak esastır. Tüm nafaka alma genel koşulları hakkında bilgi sahibi olmak, hem alacaklının hem de borçlunun kendi haklarını ve yükümlülüklerini daha iyi anlamasını sağlar.
İletişim
Nafakanın kaldırılması veya azaltılması davaları gibi teknik hukuki süreçlerde haklarınızı korumak için deneyimli ekibimizle yanınızdayız. Avukat Tülin Babaoğlan Yılmaz’dan profesyonel hukuki danışmanlık ve dava takibi için bizimle iletişime geçebilirsiniz.
Adres: Maidan İş ve Yaşam Merkezi C-112, Eskişehir Yolu Bilkent Kavşağı No: 4, Çankaya / Ankara, 06800
Telefon: 0546 646 70 14
WhatsApp: https://wa.me/905466467014