Y Bir avukatın elinde kalemle not alırken çekilmiş yakın plan fotoğrafı. Masanın üzerinde açık bir hukuk kitabı ve bir mahkeme çekici ile Adalet Terazisi figürü de bulunmaktadır. Arka planda pencereden gelen doğal ışık aydınlatmaktadır.
Avukat Tülin Babaoğlan YılmazNafaka Davaları, , , ,

Yardım Nafakası: Tanımı, Şartları ve Kimlerin Talep Edebileceği

Nafaka kavramı, genellikle boşanma süreciyle birlikte anılsa da, Türk Medeni Kanunu’nun temelini oluşturan aile içi dayanışma ve yardım yükümlülüğü çok daha geniş bir kapsama sahiptir. Boşanma davaları dışında, aile bireylerinin birbirlerine karşı olan mali sorumluluklarını düzenleyen özel bir nafaka türü bulunmaktadır: yardım nafakası. Peki, tam olarak yardım nafakası nedir? Bu nafaka türü, yardım edilmediği takdirde yoksulluğa düşecek olan altsoy, üstsoy ve kardeşlerin, mali gücü yeterli olan diğer aile bireylerinden talep edebildiği bir mali destektir. Konunun temelini, nafaka davaları ve aile hukuku içindeki genel dayanışma ilkesi oluşturur. Bu yazıda, genellikle göz ardı edilen ancak önemli bir hak olan yardım nafakasının yasal şartlarını, kimlerin kimlerden talep edebileceğini ve boşanma nafakalarından farklarını detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.

Yardım Nafakasının Hukuki Dayanağı ve Amacı

Yardım nafakasının temeli, Medeni Kanun’un “Aile Topluluğu” bölümünde yer alan ahlaki ve hukuki bir yükümlülüktür. Kanun, aile bireylerinin birbirlerini zor durumda bırakmamasını ve refah içinde olanın, yoksulluğa düşene yardım etmesini bekler. Bu yükümlülük gönüllü olarak yerine getirilmediğinde, ihtiyaç sahibi taraf dava yoluyla bu hakkını talep edebilir. Yardım nafakasının amacı, boşanma gibi bir olaydan kaynaklanan bir sonucu telafi etmek değil, tamamen aile bağlarından doğan dayanışma görevini yasal bir zorunluluk haline getirmektir. Bu yönüyle, nafaka kavramının genel tanımı içinde özel ve farklı bir yere sahiptir. Yargıtay kararlarında da bu nafakanın amacının, kişiyi yoksulluktan kurtararak asgari yaşam standardına ulaştırmak olduğu sıkça vurgulanır; lüks bir yaşam sağlamak değil, temel geçimini güvence altına almaktır.

Kimler Kimlerden Yardım Nafakası Talep Edebilir?

Yardım nafakası talep edebilecek kişiler ve nafaka yükümlüleri kanunda hiyerarşik bir sırayla belirtilmiştir. Dava açılırken bu sıraya uyulması zorunludur.

  1. Altsoy ve Üstsoy (Birinci Derece Sorumluluk): Kanuna göre herkes, yardım etmediği takdirde yoksulluğa düşecek olan üstsoyuna (anne, baba, büyükanne, büyükbaba) ve altsoyuna (çocuklar, torunlar) yardım nafakası ödemekle yükümlüdür. Örneğin, yaşlılık veya hastalık nedeniyle çalışamayan ve emekli maaşı temel ihtiyaçlarına yetmeyen bir anne-baba, maddi durumu iyi olan ve refah içinde yaşayan çocuğundan yardım nafakası talep edebilir. Benzer şekilde, ergin olmasına rağmen engellilik gibi bir sebeple çalışamayan ve yoksulluğa düşen bir çocuk da anne-babasından yardım nafakası isteyebilir.
  2. Kardeşler (İkinci Derece Sorumluluk): Kardeşlerin birbirlerine karşı yardım nafakası yükümlülüğü, altsoy ve üstsoy ilişkisinden sonra gelir. Bir kişi, ancak altsoy ve üstsoyundan (çocuklarından ve anne-babasından) yardım alamıyorsa ve yoksulluğa düşmüşse, refah içinde bulunan kardeşinden nafaka talep edebilir. Örneğin, hem anne-babası vefat etmiş hem de çocuğu olmayan ve çalışamayacak durumda olan bir kişi, zengin olan kardeşine dava açabilir.

Bu nafaka türü, evlilik birliğinden tamamen bağımsızdır ve görüldüğü üzere genellikle boşanma sonrası çocuk için ödenen nafaka olan iştirak nafakasından farklı bir amaca hizmet eder.

Yardım Nafakası Davasının Şartları Nelerdir?

Bir kişinin yardım nafakası alabilmesi için mahkemenin aradığı temel ve birbiriyle bağlantılı şartlar şunlardır:

  • Yardım İhtiyacının Varlığı (Yoksulluğa Düşme Tehlikesi): Bu en temel şarttır. Nafaka talep eden kişinin, bu yardım yapılmadığı takdirde “yoksulluğa düşecek” olması gerekir. Yani kişinin temel yaşam masraflarını (barınma, gıda, sağlık, ulaşım vb.) karşılayamayacak durumda olması ve asgari yaşam standardının altına düşme tehlikesiyle karşı karşıya olması gerekir. Bu durumun somut delillerle (gelir belgesi, faturalar, sağlık raporları vb.) ispatlanması önemlidir. Mahkeme, kişinin sadece gelirine değil, genel yaşam koşullarına da bakar ve gerçek bir ihtiyaç olup olmadığını tespit eder.
  • Nafaka Yükümlüsünün Mali Gücü (Refah İçinde Olma): Nafaka talep edilen kişinin (çocuk, anne-baba veya kardeş), bu nafakayı ödediğinde kendi geçim sıkıntısına düşmeyecek veya mevcut yaşam standardından ciddi bir fedakarlık yapmak zorunda kalmayacak kadar “refah içinde” olması gerekir. Mahkeme, nafaka yükümlüsünün gelirini, mal varlığını, kendi ve bakmakla yükümlü olduğu diğer aile bireylerinin giderlerini detaylı olarak inceler. Bu amaçla genellikle Sosyal ve Ekonomik Durum Araştırması (SED Raporu) yapılmasına karar verilir ve bu rapor, kararda belirleyici olur.
  • Dava Sırasına Uyulması: Kanunda belirtilen hiyerarşik sıraya mutlaka uyulmalıdır. Nafaka talebi, öncelikle en yakın yükümlüler olan altsoy ve üstsoydan talep edilmelidir. Onlardan yardım alınamaması veya onların da mali gücünün yetersiz olması durumunda kardeşlere başvurulabilir. Örneğin, kişi önce çocuklarından veya anne-babasından talepte bulunmadan doğrudan kardeşine dava açamaz. Dava sırasında bu sıraya uyulmadığı anlaşılırsa, mahkeme davayı usulden reddedebilir. Bu, davanın esasına girilmeden kaybedilmesi anlamına gelir.

Soru–Cevap

Soru: Kısaca, yardım nafakası nedir?

Cevap: Yardım nafakası, bir kimsenin yardım etmediği takdirde yoksulluğa düşecek olan altsoyuna (çocukları, torunları), üstsoyuna (annesi, babası) ve belirli şartlar altında kardeşlerine ödemekle yükümlü olduğu mali bir destektir. Bu nafaka, boşanma davasından tamamen bağımsızdır ve aile içi dayanışma ilkesine dayanır.

Sıkça Sorulan Sorular (S.S.S.)

Yetişkin ve çalışan biriyim, yine de babamdan yardım nafakası isteyebilir miyim?

Eğer geliriniz temel ihtiyaçlarınızı karşılamaya yetmiyorsa ve yoksulluk içindeyseniz, babanızın da mali gücü refah içinde yaşamaya elveriyorsa teorik olarak talep edebilirsiniz. Ancak pratikte mahkemeler, çalışma gücü olan yetişkinlerin öncelikle kendi geçimlerini sağlamasını bekler ve bu tür talepleri istisnai durumlar dışında kabul etmeyebilir.

Annem emekli ama maaşı yetmiyor. Ona dava açabilir miyim?

Hayır. Yardım nafakası davasını yoksulluğa düşecek olan kişi açar. Bu durumda, anneniz sizin maddi durumunuz iyiyse, size karşı yardım nafakası davası açabilir. Sizin annenize dava açmanız söz konusu değildir.

Yardım nafakası ne kadar süreyle ödenir?

Yoksulluk nafakasında olduğu gibi, yardım nafakası da kural olarak süresizdir. Ancak, nafaka alacaklısının yoksulluk durumunun ortadan kalkması (örneğin bir işe girmesi, miras kalması vb.) veya nafaka yükümlüsünün mali durumunun önemli ölçüde kötüleşmesi halinde, açılacak yeni bir dava ile nafakanın kaldırılması veya azaltılması talep edilebilir.

Sonuç

Yardım nafakası, aile bağlarının sadece manevi değil, aynı zamanda maddi bir sorumluluk getirdiğinin de hukuki bir göstergesidir. Boşanma davaları kadar sık gündeme gelmese de, yoksulluğa düşen aile bireyleri için önemli bir yasal güvencedir. Yardım nafakası nedir sorusunun cevabını ve şartlarını bilmek, bu haktan ne zaman ve nasıl yararlanılabileceğini anlamak açısından kritiktir. Konuyla ilgili daha geniş bir perspektif için, boşanma sürecinde ve sonrasında geçerli olan diğer nafaka türleri ve genel şartları hakkındaki ana rehberimizi de inceleyebilirsiniz.

İletişim

Yardım nafakası ve aile hukukundan kaynaklanan diğer tüm nafaka taleplerinizle ilgili hukuki süreçleri başlatmak ve yönetmek için deneyimli ekibimizle yanınızdayız. Avukat Tülin Babaoğlan Yılmaz’dan profesyonel hukuki danışmanlık ve dava takibi için bizimle iletişime geçebilirsiniz.

Adres: Maidan İş ve Yaşam Merkezi C-112, Eskişehir Yolu Bilkent Kavşağı No: 4, Çankaya / Ankara, 06800

Telefon: 0546 646 70 14

WhatsApp: https://wa.me/905466467014